Het is pionieren met de allereerste graafmachine op waterstof
Dit artikel is, inclusief de foto’s, integraal overgenomen van bouwmachines.nl (https://www.bouwmachines.nl/55530/na-moeilijke-fase-draait-mourik-nu-volop-met-graafmachine-op-waterstof)
Het is pionieren met de allereerste graafmachine op waterstof, die Mourik in Groot-Ammers volledig zelf heeft ontwikkeld. Daar is de aannemer ook gewoon open en eerlijk over, het is immers een prototype. Maar de aanhouder wint. Na tien maanden en diverse aanpassingen draait de graafmachine nu volle werkdagen naar wens en storingsvrij. Dat sterkt Mourik in de visie dat ze met waterstof op het juiste spoor zitten om emissievrij te werken.
Dikke donkere wolken pakken zich begin september 2022 samen boven de brandstofcelaangedreven Liebherr R926. Frappant genoeg schijnt tegelijkertijd ook de zon. Het is misschien een flauwe vergelijking, maar tegelijk ook een treffende samenvatting van het ambitieuze waterstofproject dat Mourik zo’n twee jaar geleden opstartte. Toen besloot de aannemer om binnen de eigen technische dienst vanaf nul een elektrische graafmachine met brandstofcel te ontwikkelen en te bouwen. Zonder echt strategische partners, zonder subsidie.
Afgelopen herfst ging de machine voor het eerst het veld in. En zeker waren er aanloopproblemen, maar Mourik heeft inmiddels de machine goed aan de praat, zo verzekert Harry Brekelmans ons. Hij is hoofd materieel bij Mourik Infra en verantwoordelijk voor de werkplaats. De machine draait goed, is productief en kent ten opzichte van een traditionele diesel nu amper of geen beperkingen meer. Wat overigens niet wil zeggen dat de techniek breed toepasbaar is. Brekelmans: ‘De waterstofmachine is in aanschaf nog altijd zo’n vier keer duurder dan een diesel.’
Kopzorgen
Mourik zet de machine binnen een consortium in op het project Sterke Lekdijk ter hoogte van Lopik. Brekelmans: ‘De verhouding tussen accu, elektromotor en brandstofcel was vanaf het begin aan goed.’
In de eerste periode zorgde met name de brandstofcel voor kopzorgen bij de betrokkenen. Deze gaf soms storingen die niet direct oplosbaar waren. ‘Ik denk dat we allemaal wel een moment hebben gehad waarop we dachten dat het niet meer goedkwam, maar dat was een fase’, blikt Brekelmans terug. Vanwege deze storing werd de graafmachine enkele keren teruggehaald naar de werkplaats. Uiteindelijk werd het vermoedelijke euvel gevonden in een piekafname in stroom van de brandstofcelkoeling, die vervolgens een storing in de software-aansturing gaf.
Tweede natuur
Machinist Gerrit van Dalen ervoer de overstap van diesel op waterstof niet als groot. ‘Je stapt erop en draait ermee, de elektromotor heeft laag in z’n toeren al z’n volle kracht om de hydrauliekpomp met gemak aan te drijven. Ik draai altijd met relatief weinig toeren om zo energie te besparen.’
Dat is feitelijk niet veel anders dan op de eerdere dieselmachines., blikt Van Dalen terug. ‘Ik heb hiervoor acht jaar op een Liebherr 946 gedraaid en daar van begin af aan het brandstofverbruik bijgehouden. Dus dat is een soort tweede natuur geworden. Op deze waterstofmachine is dat hetzelfde, eigenlijk het enige verschil is dat deze machine veel stiller is.’
Voor de rest is de machinist vooral vol lof over de manier waarop zijn werkgever de ombouw heeft aangepakt. ‘Je merkt dat de mensen in de werkplaats weten waar ze mee bezig zijn, dat is gewoon erg fijn en dat geeft vertrouwen. In de bouwvak is bijvoorbeeld het originele contragewicht verwijderd en aangepast zodat er een bundel waterstofflessen achterop kan staan. Ik merk dat de balans in de machine nu nog precies hetzelfde is. Dus daar is dan echt wel van tevoren over nagedacht.’
Tanken
De machinist heeft zo ook input uiteraard, zo blijkt. Brekelmans: ‘Vanuit het veld kwam de opmerking dat het tanken van de waterstof lang duurt. Dat duurde een halfuur tot drie kwartier. Daarom hebben we in de afgelopen bouwvak een grote ombouw gedaan om dat op te lossen, we hebben het ballastblok gedemonteerd en daar ruimte gecreëerd zodat we voortaan met een shovel de aangeleverde waterstofbundels direct op de machine kunnen zetten.’
Vanuit deze opslagtanks stroomt het waterstofgas direct naar de brandstofcel. Wachten op het overhevelen is niet meer nodig. De nieuwe werkwijze heeft tevens als voordeel dat de machine deze tanks volledig leeg kan benutten, tot een voorgeschreven restdruk van 20 bar. Bij het overhevelen naar de machinetanks was dat eerder niet mogelijk. Ook kon de machine ‘slechts’ zo’n 12 kilo waterstof opslaan in de keurig ingebouwde tanks. Nu is het wisselen minutenwerk, aangezien er toch continu een wiellader op het werk draait levert dat ook geen extra logistieke problemen op. Één bundel bevat 17 kilo waterstof en daar kan de machine zo’n acht uur op draaien. Met de hogere energieprijzen is de kostprijs van waterstof wel opgelopen van 12 euro per kilo naar ruim 16 euro per kilo nu. Brekelmans: ‘Binnen Mourik wordt er wel al gekeken of we op termijn zelf groene waterstof kunnen produceren. Maar dat is nu nog niet aan de orde.’
Veel geleerd
Mourik heeft met het eerste prototype veel geleerd en toont zich, nu de machine goed draait, optimistisch over de kansen voor waterstof. Ook voor andere machines zoals bijvoorbeeld zelfrijdende dumpers. Brekelmans: ‘Een groot voordeel van waterstof ten opzichte van elektrisch met accu’s, is dat wij ook kunnen werken op bouwplaatsen zonder stroomaansluiting. De brandstofcel laadt immers op basis van de waterstof continu het accupack bij. Mocht de waterstof even volledig op zijn, dan kan de machine hier altijd nog 1,5 uur op de accu draaien. We zijn nooit afhankelijk van een stroomaansluiting of dure mobiele accu’s. We hoeven alleen één keer per dag een volle bundel waterstof op de machine te zetten. Met een shovel gaat dat snel en veilig.’
De aannemer wil de waterstofkoers daarom doorzetten. Eind 2022 start Mourik met de ombouw van een tweede brandstofcelmachine. Opnieuw een rupsgraafmachine van Liebherr, maar nu eentje met een longreach-giek. Het afgelopen jaar heeft Mourik veel ervaring opgedaan, die men wil verwerken in die nieuwe machine. Op verschillende punten zal die er dus anders uit gaan zien, bijvoorbeeld dankzij compactere en krachtigere accupacks die er intussen zijn. Ook optisch willen de mannen gaan schaven. Brekelmans: ‘De machine is nu na de ombouw net wat te lang. Dat is minder praktisch en dat willen we op een volgende machine fraaier oplossen.’
